میانگین خودکشی در ایران: 6 نفر از هر 100 هزار نفر
آمار خودکشی در ایران رو به رشد اما هنوز نصف میانگین جهانی است.
دهم سپتامبر برابر با نوزدهم شهریورماه در تقویم با عنوان روز جهانی پیشگیری از خودکشی نام گرفته است. خودکشی یا اقدام خودخواسته برای پایان دادن به زندگی خود علاوه بر اینکه یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در جهان محسوب می‌شود، به لحاظ اجتماعی نیز یک عامل هنجارشکنانه و مخرب نیز محسوب می‌شود.
همواره به خودکشی در یک جامعه به عنوان پدیده‌ای ضد اجتماعی و ضد اخلاقی دیده می‌شود. در این میان از نظر سیستم‌های بهداشتی نیز موضوعی است که باید از منظر سلامت روان به آن نگریست و پیش از وقوع این اتفاق با مداخلات تعریف شده سلامت روان از رخ دادن آن جلوگیری کرد.
آمارهای جهانی خودکشی
بر اساس آمارهای جهانی، در هر ۴۰ ثانیه یک نفر در جهان به دلیل خودکشی جان خود را از دست می‌دهد. سالانه حدود ۲۰ تا ۶۰ میلیون نفر در جهان اقدام به خودکشی می‌کنند که از بین آن‌ها یک‌میلیون نفر در این اقدام ضداجتماعی موفق می‌شوند. بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی، به ازای هر خودکشی موفق، ۲۰ خودکشی ناموفق صورت می‌گیرد. آمار خودکشی در برخی کشورها مانند چین در بین افراد ۱۵ تا ۳۴ سال بالاترین حد را دارد و به‌جز این کشور، در سایر کشورها آمار خودکشی مردان از زنان بیشتر است. در سال ۲۰۱۲ بیشترین آمار خودکشی به کشورهای چین و روسیه تعلق داشت. از ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۶ درصد بالایی از خودکشی‌های صورت گرفته در چین، مالزی و سریلانکا با استفاده از آفت‌کش‌ها بوده است.
افسردگی شایع‌ترین و مهمترین دلیل خودکشی در جهان است. پس از آن، اختلال دوقطبی قرار دارد که موجب تغییرات شدید در خلق‌وخوی فرد می‌شود.
اختلال شخصیت به عنوان مجموعه‌ای از اختلالات روان‌شناختی است که اصلی‌ترین ویژگی آن رفتار خشک و غیرقابل انعطاف در فرد است. داشتن شخصیت ضداجتماعی، عدم توانایی در تحمل درد و رنج، خود بیمارانگاری، فشارهای روانی، اجتماعی و خانوادگی، احساس ناامیدی، درماندگی و اضطراب، اعتیاد به مواد مخدر و الکل، بیکاری، فشارهای مالی و بحران‌های اقتصادی، عمده‌ترین عوامل اصلی خودکشی در جهان محسوب می‌شوند در این میان بیماری‌های جسمی کمترین تاثیر را بر خودکشی دارند.
محدود کردن دسترسی به روش‌های معمول خودکشی، شناسایی زودرس افراد در معرض خطر خودکشی و درمان عوامل خودکشی در آنان، پیشگیری و درمان به‌موقع اختلالاتی که جزو عوامل خودکشی هستند مثل افسردگی، آموزش رسانه‌ها درباره گزارش کردن مسئولانه موارد خودکشی، اجرای برنامه‌هایی در میان جوانان برای آموزش مهارت‌های زندگی که به آنان توانایی کنار آمدن با استرس‌های زندگی را بدهد، ازجمله مهمترین عوامل پیشگیری کننده از خودکشی محسوب می‌شوند.
وضعیت خودکشی در ایران
محمد علی محمدی، جامعه شناس و عضو کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی و توسعه در نشست «خودکشی در ایران، دلایل و راهکارهای مقابله» با اشاره به اهمیت پرداختن به مساله خودکشی به عنوان یک پدیده اجتماعی اظهار کرد: «از آنجایی که خودکشی می‌تواند مانند دومینو مسائل دیگری را با خود به همراه داشته باشد، موضوع مهمی است حتی اگر به مساله‌ای اجتماعی تبدیل نشده باشد.»
وی افزود: «خودکشی تجلی فیزیکی مرگ روانی است. یعنی انسان ابتدا به لحاظ روانی می‌میرد و سپس مرگ جسمی پدیدار می‌شود. طبق نظریه‌ها قبل از مرگ جسمی نیز مرگ در جامعه و مرگ فرهنگ و اخلاق رخ داده که انسانی دست به خودکشی می‌زند. خودکشی در ایران پدیده رو به رشدی دانسته شده است و می‌گویند در هر ۱۰۰ هزار نفر ۶ نفر در این امر موفق می‌شوند. ایران در میان کشورهای اسلامی در جایگاه سوم است و در جهان جایگاه پنجاه و هشتم را دارد. ۱۲۵ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که از این بین ۶ نفر موفق می‌شوند. همچنین روزانه ۱۳ نفر اقدام به خودکشی می‌کنند و از سال ۹۹ این ۱۳ نفر تبدیل به ۱۵ نفر شده است.»
محمدی با بیان اینکه میانگین خودکشی در کشور ما ۶ است و میانگین جهانی ۵.۲ است، افزود: «طبق آمار پزشکی قانونی جوانان قربانیان اصلی خودکشی هستند و بیشتر خودکشی‌ها در بین افراد ۱۵ تا ۳۵ ساله رخ می‌دهد. همچنین ۵۴ درصد خودکشی‌های منجر به مرگ در میان جوانان زیر ۳۰ سال رخ داده است.»
وی یادآور شد: «طبق آمار وزارت بهداشت در سال ۹۹، ۱۰۰ هزار نفر در ایران اقدام به خودکشی کردند که این میزان نیز رو به افزایش است. بعد از جوانان، مردان متاهل یا پدران، قربانیان بعدی هستند. تقریبا نیمی‌از خودکشی‌ها در بین افراد متاهل اتفاق می‌افتد. همچنین در سال ۹۹ مردان حدود ۶۵ درصد و زنان ۳۵ درصد خودکشی‌های اتفاق افتاده را شامل شدند و در سال ۹۸ مردان ۷۰ درصد خودکشی‌ها را شامل می‌شدند.»
این آمارها در حالی است که سال گذشته تقی رستموندی معاون سابق وزیر کشور، در یک نشست از روند روبه‌افزایش خودکشی در ایران خبر داد. اگرچه سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران آمارهای خودکشی در ایران را نصف آمارهای جهانی می‌داند، وی در این رابطه گفت: «براساس گزارش پزشکی قانونی آمار خودکشی منجر به فوت به‌ازای هر ۱۰۰هزار نفر ۶.۲ نفر است. این آمار در دهه قبل ۵.۲ بوده است. اما در بحث اقدام به عمل بعضی از منابع از ۲۰برابر بودن و بعضی از ۱۰برابر بودن این تعداد خبر می‌دهند. اینها درحالی است که میانگین کشورهای دنیا در خودکشی منجر به فوت ۱۲تا ۱۴است. با توجه به آمار ۶.۲ ارائه‌شده خودکشی در ایران، آمار کشور ما نصف میانگین جهانی است. البته باید توجه کرد هر کشوری که نظام ثبت دقیق‌تر و جامع‌تری دارد، آمار دقیق‌تری را ارائه می‌کند، آمار در خودکشی منجر به فوت به‌دلیل آنکه هر فوت مشکوک به خودکشی را باید پزشکی قانونی نظر بدهد، تقریبا واقعی است. اما در زمینه اقدام به خودکشی با یک نظام ثبت جامع و فراگیر روبه‌رو نیستیم؛ چراکه همه کسانی که اقدام می‌کنند ممکن است به مراکز تحت نظر درمانی تحت پوشش وزارت بهداشت نروند، مطب‌های خصوصی ملزم به ارائه گزارش نیستند و شاید برخی به دلایل دیگر مثل حفظ آبروی خانواده و پایگاه اجتماعی، حاضر نباشند علت واقعی را بیان کنند. بنابراین بهزیستی، مراکز مشاوره ناجا و وزارت بهداشت هرکدام یک آماری می‌دهند. گرچه همین آمار پراکنده که منعکس می‌شود نشان می‌دهد اقدام به خودکشی رشد داشته و بیشتر از خودکشی منجر به فوت است.»
چلک افزود: «معمولا اقدام به خودکشی در زنان بیشتر و خودکشی منجر به مرگ در مردان بیشتر است و این هم طبق آمار جهانی است، اما آنچه بیشتر جای نگرانی است استفاده از روش‌های خشونت‌آمیز مثل حلق‌آویز، سقوط از ارتفاع، استفاده از سلاح و… در خودکشی است که در این چند سال اخیر استفاده از این روش‌ها بیشتر شده است. این مساله پیام دارد، نکته بعد درباره سن رایج خودکشی است که در جمعیت فعال بیشتر این اتفاق می‌افتد، منظور سن ۲۰ تا ۴۰ است و مشاغل آزاد نیز در رتبه‌بندی خودکشی جای بیشتر و بالاتری دارند.»
